Kripto Varlıklar, İsrail ile İran arasındaki yeni çatışma alanı haline geldi, dinî yönetim altındaki kripto piyasası zorluklarla karşı karşıya.

İran ile İsrail arasındaki çatışma kripto varlıklar alanına yayılmıştır.

18 Haziran 2025'te, İran'ın en büyük kripto para borsalarından biri olan Nobitex, büyük bir siber saldırıya uğradı. "Serçe Avcısı" olarak kendini tanıtan bir hacker grubu, Nobitex'in sistemine başarıyla sızarak neredeyse 90 milyon dolar değerinde varlık çaldı. Bu grup, Nobitex'i İran hükümetinin uluslararası yaptırımlardan kaçmasına ve yasadışı faaliyetleri finanse etmesine yardımcı olmakla suçladı ve çalınan fonları İran karşıtı mesajlar içeren hesaplara aktardı.

Hackerlar sosyal medyada, bu siber saldırıların Nobitex'in İran rejiminin yaptırımları ihlal etmede önemli bir araç haline gelmesinden kaynaklandığını duyuruyor. İran rejimi ile ilişkili altyapı iş birlikleri, varlıkların risk altında olmasına neden olabilir.

Bu sektörün şaşkına uğratan siber saldırısı, sadece İran'ın büyük kripto varlıklar piyasasını ortaya çıkarmakla kalmadı, aynı zamanda insanların bu tek global İslami teokrasi yönetimi altında olan ülkenin, kripto para endüstrisiyle derinlemesine entegre olduğunu fark etmelerini sağladı.

Kripto Varlıklar yaptırımlardan kaçınma aracı haline geldi

İran'ın kripto piyasası yıllardır gelişiyor ve kripto varlıklara olan ilgisi esasen ekonomik ve jeopolitik baskılardan kaynaklanıyor. Sert uluslararası yaptırımlarla karşı karşıya kalan İran'ın geleneksel finansal kanalları kısıtlanmış durumda, uluslararası ticaret ve para transferi zor hale gelmiştir. Bu durumda, kripto varlıklar alternatif bir araç olarak görülmektedir.

Analizler, ülkenin ekonomik durumunun kripto piyasasının gelişimini destekleyen önemli bir faktör olduğunu göstermektedir. İran uzun süredir yüksek enflasyon ve para birimi değer kaybı baskısıyla karşı karşıya, yerel para birimi riyal sürekli olarak değer kaybetmektedir. Hisse senedi piyasasındaki dalgalanmalar, birçok tasarruf sahibini riskten korunmak için kripto varlıklara yatırımlarını yönlendirmeye zorlamaktadır. Sıradan İran halkı için, kripto varlıklar özellikle ekonomik belirsizlik dönemlerinde değer koruma ve varlık çeşitlendirme aracı olarak görülmektedir.

Blockchain güvenlik şirketinin analiz raporuna göre, 2022 yılında İran'daki büyük borsalara akış yapan kripto varlıkların toplam miktarı 3 milyar dolara yaklaştı. Bu noktada Nobitex, ülkenin en büyük borsa platformu olup pazar payı yaklaşık %87'dir. Diğer önemli platformlar arasında Wallex, Excoino, Aban Tether ve Bit24 yer almaktadır. Bu yerel borsaların, düzenleyici otoritelerin izniyle faaliyet göstermesi ve kara para aklama ile müşteri tanıma gibi düzenlemelere uyması gerekmektedir.

Gelen bilgilere göre, İran içindeki kripto ticaretinin büyük bir kısmı Nobitex veya benzeri borsalar aracılığıyla uluslararası piyasa ile bağlantı kuruyor. Veriler, 2018'den 2022'nin sonuna kadar belirli bir ticaret platformunun 8 milyar dolar değerinde İran işlemi gerçekleştirdiğini gösteriyor; bu işlemlerin 7.8 milyar dolarını Nobitex gerçekleştirmiştir. Nobitex ayrıca, blog yazısında müşterilerini belirli token'ları kullanarak anonim ticaret yapmaya teşvik etti, böylece "yaptırımlardan dolayı varlık güvenliğinin tehlikeye girmesini" önlemiş oldu.

Kripto Varlıklar haricinde, İran hükümeti son yıllarda blockchain teknolojisi geliştirme konusunda da adımlar atmıştır. En temsilci projelerden ikisi resmi destekli blockchain projeleri: Kuknos ve Borna. Kuknos ağı, İran'ın dört büyük bankası tarafından ortaklaşa kurulan bir teknik şirket tarafından hayata geçirilmiştir ve yerel token'ı banka sistemi içindeki hesaplamalar için kullanılmaktadır. Aynı dönemde, İran Merkez Bankası, blockchain şirketleri ile işbirliği yaparak Borna platformunu geliştirmiştir ve finansal kuruluşlara blockchain destekli uygulama çerçevesi sunmaktadır. Bu, İran resmi makamlarının blockchain teknolojisini finansal sistemin verimliliğini ve şeffaflığını artırmak için kullanmayı umduğunu göstermektedir.

Ayrıca, İran ile Rusya'nın iki ülke ticaretinde hesaplaşma ve finansal yaptırımlardan kaçınmak için altın destekli bir sınır ötesi stabilcoin çıkarma planları yaptığı bildirildi. İran Merkez Bankası'nın kendi merkez bankası dijital para birimi "Kripto Riyal"i çıkarmayı araştırdığı ve bunu diğer ülkelerin takas sistemleriyle entegre etmeyi planladığı da belirtiliyor.

Zengin enerji kaynakları sayesinde, İran 2018 yılında kripto para madenciliğini yasal bir sektör olarak kabul etti. 2021'de, İran dünya Bitcoin hash gücünün yaklaşık %4,5'ini oluşturdu ve yıllık olarak neredeyse 1 milyar dolar değerinde Bitcoin üretti; bu da ithalat ticareti ve yaptırımların etkisini azaltmak için kullanıldı. İran hükümeti, kripto para madencilik tesislerine avantajlı elektrik fiyatları politikası uygulamaktadır.

Ancak, yüksek enerji sübvansiyonlarının getirdiği elektrik şebekesi yükü ve düzenleyici gereklilikler nedeniyle madencilerin kazandıkları bitcoinleri merkez bankasına devretmeleri gerektiği için, birçok madencilik tesisi yeraltına geçmeyi veya kuralları aşmayı seçti. Bazı kuruluşlar, 2024 yılına gelindiğinde İran'ın küresel bitcoin hash oranındaki payının yaklaşık %3,1'e düştüğünü tahmin ediyor.

Düzenleyici Politikalar Açık'tan Sıkı'ya

İran hükümetinin kripto varlıklara yönelik tutumu birçok değişim geçirdi, genel olarak erken dönemdeki açıklıktan giderek sıkılaşan bir trende doğru ilerliyor.

2018 yılından itibaren, İran dijital para madenciliğini yasal bir sektör olarak tanıdı ve zaten yaygınlaşmış olan madencilik işletmelerini düzenledi. Hükümet, lisanslı madencilerin verimli ekipmanlar kullanmasını talep eden önlemler aldı ve madencilik gelirlerinin belirli bir fiyat üzerinden sadece merkez bankasına satılmasına izin verdi, ayrıca elektrik ücretlerinin ihracat fiyatına göre ödenmesini sağladı. Uygun elektrik fiyatları, Çin de dahil olmak üzere yabancı madencilerin İran'a yatırım yapması için cazip hale geldi.

Ancak bu "enerji ile coin değiştirme" modeli hızla elektrik sıkıntısını artırdı. 2021 Mayıs'ında, nadir bir yaz elektrik kesintisi sonrası, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, elektrik şebekesinin yükünü hafifletmek amacıyla tüm kripto para madenciliği faaliyetlerine dört aylık geçici bir yasak ilan etti, bu yasak 2021 Eylül ayının sonuna kadar sürdü. Resmi verilere göre, yasal madencilik sahaları yaklaşık 300 milyon kilovat saat elektrik tüketirken, ruhsatsız yasadışı madencilik sahalarının elektrik tüketimi 2 milyar kilovat saate kadar çıkmakta, bu da halkın elektrik ihtiyacını ciddi şekilde etkilemektedir. Sonrasında her yaz enerji tüketiminde zirve dönemlerinde, hükümet bazı madencilik alanlarını kısa süreliğine kapatmıştır, böylece sivil elektrik arzını garanti altına almıştır.

Ticaret düzenlemeleri konusunda, İran Merkez Bankası 2020 yılında bireylerin yurtiçinde yabancı madencilikten elde edilen dijital para birimlerini kullanarak işlem yapmalarını yasakladı ve kripto varlıkların dolaşımını kontrol altına aldı. 2022 yılından sonra, düzenleyici kurumlar kripto reklamları ve madencilik makineleri satışına yönelik kısıtlamaları sıkılaştırdı. 2024 Aralık ayında, resmi olarak internet üzerinden kripto madencilik makineleri ve ilgili eğitim kurslarının tanıtımını yasakladı ve ana e-ticaret platformlarından ilgili reklam içeriklerini kaldırmalarını talep etti. Aynı ay, enerji idaresi de yasadışı madencilikle ilgili hukuki sorumluluklar getireceğini açıkladı.

Bu önlemler, uyumlu madencilik tesislerinin yalnızca elektrik arzının yeterli olduğu zamanlarda çalışmasını ve talep dışı saatlerde elektrik kullanmalarına izin verilmemesini gerektiriyor. Madencilik makinelerinin yaygınlaşmasıyla birlikte ortaya çıkan elektrik ve güvenlik sorunları belirgin hale geldikçe, hükümet madencilik sektöründe daha sıkı düzenlemeler getirdi. 2024 yılının sonuna gelindiğinde, denetim odak noktası kripto ticaretinin kendisine kaydı. İran Merkez Bankası, Aralık 2024'te, ülke içindeki web sitelerinde kripto para birimleri ile riyal arasındaki değişim işlemlerini engellemeyi amaçlayan yeni yönetmelikler çıkardı. Ocak 2025'te ise, tüm yerel borsaların bu kanal aracılığıyla denetim sistemine entegre olmasını ve kullanıcı kimlik bilgileri ile fon akışını izlemeyi kolaylaştırmak için hükümet tarafından belirlenen bir ticaret arayüzü tanıtıldı.

2025'in Şubat ayında, İran resmi olarak herhangi bir ortamda ve platformda Kripto Varlıklar reklamı yayınlamayı yasakladığını duyurdu. Haziran ayında Nobitex siber saldırısı meydana geldikten sonra, İran Merkez Bankası kripto ticaretine olan kontrolünü daha da artırdı: İran hükümetinin, yerel kripto platformlarının sadece her gün 10:00 ile 20:00 saatleri arasında faaliyet göstermesine izin verdiği bildirildi (sözde "kripto ticaretine gece sokağa çıkma yasağı"), bu da denetim verimliliğini artırmak ve fon çıkışını sınırlamak amacı taşımaktadır. Çeşitli kısıtlayıcı önlemler sürekli olarak ortaya çıkmakta olup, bu da bir bakıma otoritelerin yeniliği teşvik etme ile finansal güvenliği sağlama arasındaki dengeyi göz önünde bulundurduğunu yansıtmaktadır.

![Kripto piyasası, İslam dünyasında yeni bir savaş alanı haline geliyor, dini otorite altında kripto piyasası gölgeleniyor](https://img-cdn.gateio.im/webp-social/moments-59cfcabc923709cec00bca0667354075.webp01

Kripto Varlıklar ile İslam Dini Öğretileri Arasındaki Çatışma

Bir İslam Cumhuriyeti olarak İran, kripto varlıkların gelişimini teşvik ederken İslam hukuku kurallarını da göz önünde bulundurmak zorundadır. İslam öğretileri her türlü tefeciliği ve kumarı yasaklamaktadır ve kripto para ticareti, dalgalanma nedeniyle belirli bir spekülatif niteliğe sahip olduğundan bazı muhafazakarlar tarafından sorgulanmıştır.

İran'ın en yüksek lideri Hamaney, buna karşı oldukça açık bir tutum sergiliyor. 2021'de kripto varlıkların alım satımı ve üretiminin "İran İslam Cumhuriyeti'nin yasalarına ve düzenlemelerine uyması gerektiğini" açıkça belirtmiş ve bunun otomatik olarak İslam öğretileriyle çelişmediğini ifade etmiştir. Diğer bir deyişle, hükümet izin verdiği sürece, kurallara uygun bir şekilde yapılan dijital para ticareti "yasadışı" değildir. Ayrıca, Hamaney, din adamlarına kripto varlıklar da dahil olmak üzere toplumsal yeni sorunlar hakkında görüş bildirmeleri çağrısında bulunmuş, böylece din hukukunun çağın gerekliliklerine ayak uydurmasını sağlamıştır.

Ancak, farklı din bilimcilerin görüşleri tam olarak一致 değildir. Bazı ünlü Şii büyük Ayetullahlar temkinli bir tutum sergilemektedirler. Onlar, Bitcoin gibi kripto varlıkların "birçok belirsizlik" taşıdığını, örneğin devlet garantisi olmaması ve kötüye kullanılmaya müsait olması gibi nedenlerle, bu varlıkların ticaretinin İslam hukuku gerekliliklerine uymadığını düşünmektedirler. Diğer bazı dini liderler ise, inananların hukukun belirsiz olduğu durumlarda daha deneyimli fıkıh yorumlarına uymalarını talep etmektedir.

İran resmi olarak kripto varlıkları açık bir dini yasak olarak görmese de, pratikte ülke yasalarının izin verdiği ve düzenleyici çerçeve içinde hareket edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır, spekülatif aşırılıklardan kaçınılmalıdır. Bu tutum, belirli bir ölçüde İslam öğretileri ile modern ekonomik uygulamalar arasındaki çelişkiyi dengelemektedir.

Çoklu ekonomik belirsizlik faktörleri altında, kripto varlıklar hala İran'daki birçok genç ve teknoloji profesyonelinin dikkatini çekmektedir. Analizler, bilgi teknolojilerinin gelişimi, akıllı telefonların yaygınlaşması ve İran'ın dış iletişiminin giderek açılmasıyla, sıradan vatandaşların dijital para birimi ticaretine katılma eşiğinin düşmekte olduğunu göstermektedir.

En tipik örnek, 2024 yazında, İran'da popülerleşen bir kazanç oyununun ardından siyasi otoritelerin eleştirisini çekmesidir. O zamanlar İran Ulusal Siber Uzay Merkezi sözcüsü bir uyarıda bulundu, son günlerde birçok grupta İranlı kullanıcıların büyük bir tartışmasını okuduğunu belirtti ve oyunun şifreleme para madenciliği yapmak için kullanılmasının suç ortamı haline geldiğini ifade etti.

Bu tartışma, din camiasının da dikkatini çekti; bazı Şii alimleri kripto varlıkları "birçok sorunların kaynağı" olarak tanımladı ve insanları Bitcoin ile ilgili oyunlar oynamaktan kaçınmaya teşvik etti.

Kripto piyasasına katılmak aynı zamanda riskleri de beraberinde getiriyor. Yapılan haberlerde, İran'daki düşük şifreleme bilgisi seviyesinin suçlular için bir tuzak kurduğu belirtiliyor: dolandırıcılık vakaları artarak devam ediyor, birçok yatırımcı körü körüne peşinden gittiği için büyük kayıplar yaşıyor. Kara piyasadaki anonim işlemler de denetim için zorluklar yaratıyor. Ayrıca, piyasanın kendisi aşırı dalgalı ve olgun bir hukuki koruma eksikliği olduğundan, bazı İran aileleri bu tür varlıklara karşı temkinli hatta bekle gör tavrı sergiliyor.

Genel olarak, kripto varlıklar İran'da giderek daha fazla kabul görmesine rağmen, bunların yasalitesi, güvenliği ve ahlaki yönleri etrafındaki tartışmalar devam ediyor. Bugün, İran hükümetinin interneti büyük ölçüde kısıtlaması ve bazı bölgelerde internet kesintilerinin yaşanması bağlamında, sıradan insanlar için savaş ve ulusun varlığına dair gerçek zorluklar ile karşılaştırıldığında, kripto piyasasının gelişim potansiyeli belki de artık birincil bir ilgi alanı olmaktan çıkmıştır.

![Kripto piyasası, İslamcı yönetim altında gölgelerle dolu yeni bir savaş alanı haline geldi])https://img-cdn.gateio.im/webp-social/moments-277a548209de7004cb0622fe0a5727cc.webp(