Tác giả: Aiden, Jay Jo Nguồn: Tiger Research Dịch: Thiện Oppa, Jinse Finance
Tóm tắt
Stablecoins đóng vai trò như một kênh tài chính độc lập ở Việt Nam, được sử dụng rộng rãi cho giao dịch, chuyển tiền và lưu trữ giá trị, vượt qua hệ thống ngân hàng truyền thống và sự quản lý của chính phủ.
Người dùng Việt Nam thường xuyên sử dụng stablecoin qua các kênh không chính thức. Mặc dù chính phủ đã nghiêm cấm, nhưng vẫn chưa có cuộc thảo luận chính sách có ý nghĩa thực chất về stablecoin.
Việt Nam nên chính thức đưa stablecoin vào hệ thống tài chính, kết nối chính sách với thực tế thị trường, điều này sẽ giúp nâng cao khả năng cạnh tranh của Việt Nam trong lĩnh vực tài chính kỹ thuật số ở Đông Nam Á.
1. Sự tăng trưởng của thị trường stablecoin và sự thiếu kết nối với quy định
Việt Nam đã lâu đứng đầu bảng chỉ số áp dụng tiền điện tử toàn cầu. Tuy nhiên, sự thiếu hụt quy định nghiêm trọng đã kìm hãm sự phát triển của ngành này. Dù vậy, ngành công nghiệp tiền điện tử của Việt Nam vẫn đang phát triển nhanh chóng chủ yếu nhờ vào sự dẫn dắt của các nhà đầu tư nhỏ lẻ, và trong quá trình này, thị trường stablecoin cũng dần nổi bật. Dù thiếu các kênh nạp rút chính thức, người dùng Việt Nam vẫn tích cực giao dịch stablecoin qua nhiều hình thức khác nhau, bao gồm sử dụng giao dịch đảm bảo của Binance P2P, giao dịch OTC qua Telegram, và sử dụng ví tự quản để thực hiện chuyển khoản trực tiếp giữa các cá nhân.
Mô hình phát triển tự phát này tập trung vào nhà đầu tư nhỏ lẻ có những hạn chế rõ ràng về lâu dài. Việc thiếu sự quản lý làm giảm tính minh bạch và ổn định của thị trường, chỉ dựa vào nhà đầu tư nhỏ lẻ không thể duy trì sự phát triển bền vững của thị trường. Đồng thời, Việt Nam vẫn chưa xây dựng khung pháp lý và制度 liên quan đến stablecoin, cũng như chưa tiến hành thảo luận chính sách thực chất. Tình trạng "sự không tương thích giữa thị trường và quản lý" này không chỉ làm gia tăng rủi ro tiềm ẩn trong thị trường tài chính mà còn khiến Việt Nam bỏ lỡ cơ hội chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Báo cáo này phân tích cách người dùng Việt Nam sử dụng stablecoin trong các hoạt động tài chính thực tế, bao gồm giao dịch, chuyển tiền ngang hàng và thanh toán. Đồng thời chỉ ra những rủi ro tiềm ẩn do khoảng trống quy định gây ra, và thảo luận về sự cần thiết của việc thiết lập chính sách stablecoin dựa trên hành vi thực tế của người dùng cũng như ý nghĩa chiến lược của nó.
2. Stablecoin đã trở thành một phần của hành vi người dùng Việt Nam
2.1 Giao dịch và quản lý thanh khoản
Nhà đầu tư tiền mã hóa tại Việt Nam đã vượt xa việc sử dụng stablecoin chỉ để đổi tiền tệ pháp định và tiền mã hóa. Nhà đầu tư chọn giữ vốn dưới dạng stablecoin (chủ yếu là USDT) sau khi giao dịch, thay vì ngay lập tức đổi về đồng Việt Nam (VND), và coi đó như là quỹ dự trữ cho giao dịch trong tương lai hoặc là "tài sản tránh rủi ro số" chống lại sự biến động của thị trường. Điều này cho thấy nhà đầu tư Việt Nam đã bắt đầu chủ động quản lý tính thanh khoản thông qua stablecoin, một hành vi đã có sự thay đổi đáng kể so với trước đây.
Khi thị trường tiền điện tử giảm, các nhà đầu tư Việt Nam có xu hướng chuyển đổi vốn sang USDT thay vì tiền fiat. Đặc biệt trong thời gian thị trường biến động mạnh, giá USDT trên Binance P2P đã từng tăng lên 25.000-27.000 đồng Việt Nam, chênh lệch 5% so với tỷ giá bình thường, phản ánh rằng các nhà đầu tư coi stablecoin như một công cụ lưu trữ giá trị độc lập với các tài sản tiền điện tử khác. Sự chênh lệch này cho thấy stablecoin đã trở thành một công cụ quản lý thanh khoản không thể thiếu trong thị trường tiền điện tử Việt Nam.
Hiện tượng này không phải là sự bất thường ngắn hạn, mà là xu hướng dài hạn. Trong khoảng thời gian từ 2020 đến 2025 (loại trừ các sự kiện đặc biệt như sự sụp đổ của FTX và Terra-Luna), USDT tại Việt Nam duy trì mức chênh lệch dương so với tỷ giá USD. Mức chênh lệch trung bình trong năm 2024 là 3,35%. Các nhà đầu tư sẵn sàng chịu thêm chi phí để sử dụng stablecoin nhằm đối phó tích cực với biến động thị trường và rủi ro tỷ giá.
Nguyên nhân phía sau hành vi này là do hệ thống tài chính Việt Nam phức tạp, quản lý chặt chẽ. Các ngân hàng có sự kiểm tra nghiêm ngặt về nguồn gốc và mục đích của vốn, nhà đầu tư phải đối mặt với nhiều bất tiện và chi phí khi rút tiền hoặc chuyển khoản. Để tránh những rào cản và rủi ro quản lý này, nhà đầu tư dần dần thiết lập một hệ thống quản lý vốn độc lập với đồng ổn định làm trung tâm trong hệ sinh thái tiền điện tử. Điều này cũng giải thích tại sao đồng ổn định trở nên không thể thiếu trong danh mục đầu tư của các nhà đầu tư Việt Nam.
2.2 Chuyển khoản P2P: Stablecoin là cơ sở hạ tầng thanh toán
Stablecoin đã trở thành công cụ quan trọng cho thanh toán và chuyển tiền qua điểm ở Việt Nam. Mặc dù pháp luật Việt Nam cấm việc sử dụng tiền điện tử làm phương tiện thanh toán, nhưng người dùng vẫn thực hiện giao dịch thông qua việc chuyển tiền từ ví riêng và các kênh OTC không chính thức. Việt Nam là một trong những quốc gia tiếp nhận chuyển tiền quốc tế nhiều nhất qua stablecoin, với khoảng 7,8% chuyển tiền quốc tế vào nước này dưới dạng stablecoin như USDT.
So với các phương thức chuyển tiền quốc tế truyền thống (chẳng hạn như SWIFT, Western Union) tính phí 5-7% và thời gian xử lý dài, chuyển tiền bằng stablecoin có thể hoàn thành trong vài phút mà không có phí trung gian. Điều này khiến stablecoin trở thành phương thức chuyển tiền hiệu quả cho người lao động nước ngoài và freelancer. Các nhà bán hàng thương mại điện tử, người mua hàng hộ và freelancer cũng thường xuyên thực hiện thanh toán bằng USDT qua Telegram hoặc các nền tảng mạng xã hội.
Hệ thống thanh toán ngang hàng dựa trên stablecoin này tái hiện lại hệ thống kinh tế không chính thức kiểu tiền mặt mà Việt Nam đã phụ thuộc lâu dài trong không gian số. Phương thức thanh toán này cực kỳ thích ứng với môi trường trực tuyến và nhanh chóng mở rộng thành phương tiện giao dịch xuyên biên giới.
2.3. Stablecoin như một phương tiện lưu trữ giá trị
**Trong thời kỳ lạm phát cao hoặc biến động tỷ giá hối đoái, công dân Việt Nam có truyền thống ưa chuộng các tài sản trú ẩn an toàn như vàng vật chất hoặc đô la Mỹ. **Sở thích vàng đặc biệt nổi bật. Các hộ gia đình Việt Nam mua khoảng 50-60 tấn vàng mỗi năm, dự kiến sẽ tăng lên 70-80 tấn trong 5 năm tới. Vào giữa năm 2024, các ngân hàng Việt Nam đã bán hơn 2 tấn vàng chỉ trong một tuần, bất chấp giá vàng cao. Điều này cho thấy rằng các hộ gia đình bình thường có khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính hạn chế đang tích cực sử dụng vàng như một kho lưu trữ giá trị dài hạn hơn là đầu cơ ngắn hạn.
Trong những năm gần đây, stablecoin đã nổi lên như một tài sản trú ẩn an toàn kỹ thuật số mới bổ sung hoặc thay thế các tài sản truyền thống như vàng hoặc đô la Mỹ. Các stablecoin như USDT hoặc USDC hoạt động như đô la kỹ thuật số, cung cấp một kho lưu trữ giá trị ổn định tương tự như vàng hoặc đô la vật chất. **Việc sử dụng tiền điện tử làm phương tiện thanh toán vẫn là bất hợp pháp ở Việt Nam. Mặc dù vậy, ngày càng có nhiều người dùng nắm giữ stablecoin hoàn toàn để duy trì giá trị tài sản ổn định, thay vì để giao dịch hoặc thanh toán. Đây là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy stablecoin đóng vai trò như một kho lưu trữ giá trị ở Việt Nam.
3. Con đường tiến lên của Chính phủ Việt Nam: Xây dựng chính sách quản lý phản ánh thực tế thị trường
Tại Việt Nam, stablecoin phát triển mạnh mẽ tự nhiên bên ngoài hệ thống tài chính chính thức, đã trở thành trụ cột quan trọng của "tài chính bóng tối". Các nhà đầu tư sử dụng rộng rãi stablecoin, không chỉ như một công cụ quản lý thanh khoản chính mà còn như một phương tiện thanh toán điểm đến điểm và lưu trữ giá trị.
Chính phủ Việt Nam gần đây đã bắt đầu tập trung vào ngành công nghiệp tiền điện tử và đang chuẩn bị khung pháp lý và sandbox quy định có liên quan. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu các cuộc thảo luận cụ thể và chuyên sâu về stablecoin thực sự được sử dụng rộng rãi trên thị trường. Như Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nói: "Nếu pháp luật không cấm thì người dân và doanh nghiệp nên được phép làm điều đó; Nhà nước không nên can thiệp vào những lĩnh vực mà thị trường có thể làm tốt hơn. "Điều này cho thấy Việt Nam phù hợp hơn với một chiến lược pháp lý thân thiện với thị trường, khuyến khích đổi mới hơn là kiểm soát mạnh mẽ. Các chính sách phản ánh hành vi thực tế của người dùng và được tích hợp an toàn vào hệ thống tài chính chính thức sẽ có lợi hơn cho việc đạt được sự cân bằng giữa đổi mới và quy định. **
3.1. Học hỏi kinh nghiệm từ các nước Đông Nam Á lân cận
Trong khi việc xây dựng chính sách quản lý rõ ràng cho stablecoin tại Việt Nam vẫn đang gặp khó khăn, các quốc gia láng giềng ở Đông Nam Á đã thiết lập khung quản lý phản ánh thực tế thị trường. Khác với mô hình quan liêu "quản lý khi không hiểu, cấm khi không quản lý" của Việt Nam, các nước láng giềng đang lần lượt xây dựng chính sách thực tế phù hợp với tình hình của chính mình:
Singapore thực hiện thiết kế hệ thống có hệ thống. Khung quy định về stablecoin được Cơ quan Quản lý Tài chính Singapore (MAS) ban hành vào năm 2023, quy định rõ yêu cầu dự trữ 1:1, nghĩa vụ công bố giá trị thị trường hàng ngày và cơ chế thanh toán tương đương. Chỉ cho phép các tổ chức được ủy quyền phát hành stablecoin, tăng cường độ tin cậy của thị trường tài sản số Singapore.
Thái Lan thực hiện chính sách "hai đường" linh hoạt. Vào tháng 3 năm 2025, cơ quan quản lý đã phê duyệt việc sử dụng USDT và USDC tại các sàn giao dịch được cấp phép, đồng thời thúc đẩy thử nghiệm stablecoin gắn với baht Thái và được hỗ trợ bởi trái phiếu chính phủ. Mô hình này vừa công nhận tính thực tiễn của stablecoin nước ngoài, vừa phát triển dần dần các giải pháp thay thế kỹ thuật số cho đồng tiền quốc gia.
Philippines nhấn mạnh thử nghiệm và chủ nghĩa thực dụng. Ngân hàng trung ương (BSP) và Ủy ban chứng khoán (SEC) đã ra mắt dự án thử nghiệm stablecoin nhằm mục đích chuyển tiền (như PHPC), và dựa trên một sandbox quy định trong lĩnh vực thanh toán xuyên biên giới, ưu tiên thử nghiệm ứng dụng thực tế, thay vì lập pháp trước, thực hành sau.
So với đó, Việt Nam chưa thiết lập khung quy định cho stablecoin, dẫn đến sự chênh lệch ngày càng lớn giữa thực tiễn thị trường và chính sách.
Kinh nghiệm của các quốc gia này cho thấy, việc quản lý phải dựa trên hành vi thực tế của người dùng trên thị trường địa phương, chứ không phải áp dụng cứng nhắc mô hình của nước khác. Nếu Việt Nam không thể xây dựng chính sách phản ánh nhu cầu thực tế của thị trường, các kênh tài chính không chính thức sẽ càng củng cố trong vùng xám, từ đó mang lại rủi ro lâu dài cho việc quản lý tài chính và hoạt động chính sách tiền tệ trong tương lai.
3.2. Xây dựng chiến lược stablecoin dựa trên thực tế thị trường Việt Nam
Hiện tại, người dùng bán lẻ ở Việt Nam đã tích hợp stablecoin (đặc biệt là USDT được neo vào đô la Mỹ) vào các hành vi tài chính hàng ngày. Do đó, các nhà hoạch định chính sách nên thừa nhận thực tế thị trường này và xây dựng chính sách thông qua giao tiếp tích cực với các bên tham gia thị trường, thay vì áp dụng các biện pháp kiểm soát cứng rắn một cách đơn phương.
Ví dụ, so với tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) do chính phủ dẫn dắt và có tính ứng dụng hạn chế, Việt Nam có thể thiết kế một mô hình quản lý từ dưới lên, dựa trên hành vi của người dùng hiện tại để xây dựng chính sách thực tế hơn. Cách tiếp cận này không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý mà còn có tính khả thi hơn.
Các biện pháp cụ thể mà chính phủ Việt Nam có thể xem xét bao gồm:
Nâng cao tính minh bạch của các kênh không chính thức thông qua việc xác thực các nhà môi giới giao dịch ngoài trời, áp dụng hệ thống KYC phù hợp và nền tảng giao dịch điểm-điểm có hệ thống.
Ra mắt sandbox quản lý stablecoin gắn với đồng Việt Nam (VND), và áp dụng nó trong các lĩnh vực cụ thể như thương mại điện tử, chuyển tiền ngoại tệ và thị trường lao động tự do.
Cung cấp giải pháp thay thế địa phương tuân thủ quy định, thân thiện với người dùng, cạnh tranh tích cực với stablecoin USD
Chiến lược này sẽ giúp duy trì tính ổn định của hệ thống tài chính trong khi thúc đẩy sự phát triển tự nhiên của thị trường. Nếu Việt Nam có thể phản ứng tích cực với những thay đổi trong môi trường tài chính số, sẽ có khả năng xây dựng một hệ sinh thái stablecoin minh bạch và an toàn hơn.
4. Tóm tắt
Hệ sinh thái stablecoin của Việt Nam không được chính sách của chính phủ dẫn dắt, mà là do người dùng tự nhiên hình thành để đáp ứng nhu cầu thực tế. Trong bối cảnh thiếu các kênh giao dịch chính thức, người dùng đã tự tạo ra các kênh tài chính stablecoin: họ giao dịch USDT, chuyển tiền qua kênh OTC trên Telegram, và sử dụng đô la số như một hình thức lưu trữ giá trị. Những thực hành này phản ánh thị trường đang lấp đầy khoảng trống của hệ thống tài chính truyền thống.
Ban đầu, người dùng chỉ xem stablecoin như một giải pháp tạm thời để tránh hệ thống. Ngày nay, chúng đã trở thành nền tảng quan trọng của hệ sinh thái tài chính số tại Việt Nam. Ngay cả khi không có sự xác nhận hợp pháp hoặc quy định rõ ràng, người dùng đã sử dụng stablecoin rộng rãi trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, nếu hành vi này tiếp tục diễn ra trong khoảng trống pháp lý, nó có thể đẩy vào khu vực không chính thức và không minh bạch, từ đó gia tăng sự méo mó và bất ổn của thị trường tài chính.
Singapore và Thái Lan cùng nhiều quốc gia khác đã tích cực đón nhận hành vi người dùng dẫn đầu thị trường, xây dựng một môi trường quản lý hệ thống vừa đổi mới vừa ổn định. Việt Nam cũng cần xây dựng một khung pháp lý dựa trên thực tế thị trường, chính thức công nhận các mạng lưới tài chính phi chính thức do người dùng xây dựng, và củng cố cơ sở hạ tầng tài chính trong nước thông qua stablecoin neo vào đồng Việt Nam.
Thông qua con đường quản lý "lấy người dùng làm trung tâm" này, Việt Nam không chỉ có thể nâng cao tính minh bạch và ổn định của thị trường tài chính mà còn hy vọng chiếm ưu thế trong quản lý tài sản kỹ thuật số ở Đông Nam Á.
Nội dung chỉ mang tính chất tham khảo, không phải là lời chào mời hay đề nghị. Không cung cấp tư vấn về đầu tư, thuế hoặc pháp lý. Xem Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm để biết thêm thông tin về rủi ro.
Hệ thống tài chính song song: Sự trỗi dậy của Stablecoin tại Việt Nam
Tác giả: Aiden, Jay Jo Nguồn: Tiger Research Dịch: Thiện Oppa, Jinse Finance
Tóm tắt
1. Sự tăng trưởng của thị trường stablecoin và sự thiếu kết nối với quy định
Việt Nam đã lâu đứng đầu bảng chỉ số áp dụng tiền điện tử toàn cầu. Tuy nhiên, sự thiếu hụt quy định nghiêm trọng đã kìm hãm sự phát triển của ngành này. Dù vậy, ngành công nghiệp tiền điện tử của Việt Nam vẫn đang phát triển nhanh chóng chủ yếu nhờ vào sự dẫn dắt của các nhà đầu tư nhỏ lẻ, và trong quá trình này, thị trường stablecoin cũng dần nổi bật. Dù thiếu các kênh nạp rút chính thức, người dùng Việt Nam vẫn tích cực giao dịch stablecoin qua nhiều hình thức khác nhau, bao gồm sử dụng giao dịch đảm bảo của Binance P2P, giao dịch OTC qua Telegram, và sử dụng ví tự quản để thực hiện chuyển khoản trực tiếp giữa các cá nhân.
Mô hình phát triển tự phát này tập trung vào nhà đầu tư nhỏ lẻ có những hạn chế rõ ràng về lâu dài. Việc thiếu sự quản lý làm giảm tính minh bạch và ổn định của thị trường, chỉ dựa vào nhà đầu tư nhỏ lẻ không thể duy trì sự phát triển bền vững của thị trường. Đồng thời, Việt Nam vẫn chưa xây dựng khung pháp lý và制度 liên quan đến stablecoin, cũng như chưa tiến hành thảo luận chính sách thực chất. Tình trạng "sự không tương thích giữa thị trường và quản lý" này không chỉ làm gia tăng rủi ro tiềm ẩn trong thị trường tài chính mà còn khiến Việt Nam bỏ lỡ cơ hội chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Báo cáo này phân tích cách người dùng Việt Nam sử dụng stablecoin trong các hoạt động tài chính thực tế, bao gồm giao dịch, chuyển tiền ngang hàng và thanh toán. Đồng thời chỉ ra những rủi ro tiềm ẩn do khoảng trống quy định gây ra, và thảo luận về sự cần thiết của việc thiết lập chính sách stablecoin dựa trên hành vi thực tế của người dùng cũng như ý nghĩa chiến lược của nó.
2. Stablecoin đã trở thành một phần của hành vi người dùng Việt Nam
2.1 Giao dịch và quản lý thanh khoản
Nhà đầu tư tiền mã hóa tại Việt Nam đã vượt xa việc sử dụng stablecoin chỉ để đổi tiền tệ pháp định và tiền mã hóa. Nhà đầu tư chọn giữ vốn dưới dạng stablecoin (chủ yếu là USDT) sau khi giao dịch, thay vì ngay lập tức đổi về đồng Việt Nam (VND), và coi đó như là quỹ dự trữ cho giao dịch trong tương lai hoặc là "tài sản tránh rủi ro số" chống lại sự biến động của thị trường. Điều này cho thấy nhà đầu tư Việt Nam đã bắt đầu chủ động quản lý tính thanh khoản thông qua stablecoin, một hành vi đã có sự thay đổi đáng kể so với trước đây.
Khi thị trường tiền điện tử giảm, các nhà đầu tư Việt Nam có xu hướng chuyển đổi vốn sang USDT thay vì tiền fiat. Đặc biệt trong thời gian thị trường biến động mạnh, giá USDT trên Binance P2P đã từng tăng lên 25.000-27.000 đồng Việt Nam, chênh lệch 5% so với tỷ giá bình thường, phản ánh rằng các nhà đầu tư coi stablecoin như một công cụ lưu trữ giá trị độc lập với các tài sản tiền điện tử khác. Sự chênh lệch này cho thấy stablecoin đã trở thành một công cụ quản lý thanh khoản không thể thiếu trong thị trường tiền điện tử Việt Nam.
Hiện tượng này không phải là sự bất thường ngắn hạn, mà là xu hướng dài hạn. Trong khoảng thời gian từ 2020 đến 2025 (loại trừ các sự kiện đặc biệt như sự sụp đổ của FTX và Terra-Luna), USDT tại Việt Nam duy trì mức chênh lệch dương so với tỷ giá USD. Mức chênh lệch trung bình trong năm 2024 là 3,35%. Các nhà đầu tư sẵn sàng chịu thêm chi phí để sử dụng stablecoin nhằm đối phó tích cực với biến động thị trường và rủi ro tỷ giá.
Nguyên nhân phía sau hành vi này là do hệ thống tài chính Việt Nam phức tạp, quản lý chặt chẽ. Các ngân hàng có sự kiểm tra nghiêm ngặt về nguồn gốc và mục đích của vốn, nhà đầu tư phải đối mặt với nhiều bất tiện và chi phí khi rút tiền hoặc chuyển khoản. Để tránh những rào cản và rủi ro quản lý này, nhà đầu tư dần dần thiết lập một hệ thống quản lý vốn độc lập với đồng ổn định làm trung tâm trong hệ sinh thái tiền điện tử. Điều này cũng giải thích tại sao đồng ổn định trở nên không thể thiếu trong danh mục đầu tư của các nhà đầu tư Việt Nam.
2.2 Chuyển khoản P2P: Stablecoin là cơ sở hạ tầng thanh toán
Stablecoin đã trở thành công cụ quan trọng cho thanh toán và chuyển tiền qua điểm ở Việt Nam. Mặc dù pháp luật Việt Nam cấm việc sử dụng tiền điện tử làm phương tiện thanh toán, nhưng người dùng vẫn thực hiện giao dịch thông qua việc chuyển tiền từ ví riêng và các kênh OTC không chính thức. Việt Nam là một trong những quốc gia tiếp nhận chuyển tiền quốc tế nhiều nhất qua stablecoin, với khoảng 7,8% chuyển tiền quốc tế vào nước này dưới dạng stablecoin như USDT.
So với các phương thức chuyển tiền quốc tế truyền thống (chẳng hạn như SWIFT, Western Union) tính phí 5-7% và thời gian xử lý dài, chuyển tiền bằng stablecoin có thể hoàn thành trong vài phút mà không có phí trung gian. Điều này khiến stablecoin trở thành phương thức chuyển tiền hiệu quả cho người lao động nước ngoài và freelancer. Các nhà bán hàng thương mại điện tử, người mua hàng hộ và freelancer cũng thường xuyên thực hiện thanh toán bằng USDT qua Telegram hoặc các nền tảng mạng xã hội.
Hệ thống thanh toán ngang hàng dựa trên stablecoin này tái hiện lại hệ thống kinh tế không chính thức kiểu tiền mặt mà Việt Nam đã phụ thuộc lâu dài trong không gian số. Phương thức thanh toán này cực kỳ thích ứng với môi trường trực tuyến và nhanh chóng mở rộng thành phương tiện giao dịch xuyên biên giới.
2.3. Stablecoin như một phương tiện lưu trữ giá trị
**Trong thời kỳ lạm phát cao hoặc biến động tỷ giá hối đoái, công dân Việt Nam có truyền thống ưa chuộng các tài sản trú ẩn an toàn như vàng vật chất hoặc đô la Mỹ. **Sở thích vàng đặc biệt nổi bật. Các hộ gia đình Việt Nam mua khoảng 50-60 tấn vàng mỗi năm, dự kiến sẽ tăng lên 70-80 tấn trong 5 năm tới. Vào giữa năm 2024, các ngân hàng Việt Nam đã bán hơn 2 tấn vàng chỉ trong một tuần, bất chấp giá vàng cao. Điều này cho thấy rằng các hộ gia đình bình thường có khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính hạn chế đang tích cực sử dụng vàng như một kho lưu trữ giá trị dài hạn hơn là đầu cơ ngắn hạn.
Trong những năm gần đây, stablecoin đã nổi lên như một tài sản trú ẩn an toàn kỹ thuật số mới bổ sung hoặc thay thế các tài sản truyền thống như vàng hoặc đô la Mỹ. Các stablecoin như USDT hoặc USDC hoạt động như đô la kỹ thuật số, cung cấp một kho lưu trữ giá trị ổn định tương tự như vàng hoặc đô la vật chất. **Việc sử dụng tiền điện tử làm phương tiện thanh toán vẫn là bất hợp pháp ở Việt Nam. Mặc dù vậy, ngày càng có nhiều người dùng nắm giữ stablecoin hoàn toàn để duy trì giá trị tài sản ổn định, thay vì để giao dịch hoặc thanh toán. Đây là một dấu hiệu rõ ràng cho thấy stablecoin đóng vai trò như một kho lưu trữ giá trị ở Việt Nam.
3. Con đường tiến lên của Chính phủ Việt Nam: Xây dựng chính sách quản lý phản ánh thực tế thị trường
Tại Việt Nam, stablecoin phát triển mạnh mẽ tự nhiên bên ngoài hệ thống tài chính chính thức, đã trở thành trụ cột quan trọng của "tài chính bóng tối". Các nhà đầu tư sử dụng rộng rãi stablecoin, không chỉ như một công cụ quản lý thanh khoản chính mà còn như một phương tiện thanh toán điểm đến điểm và lưu trữ giá trị.
Chính phủ Việt Nam gần đây đã bắt đầu tập trung vào ngành công nghiệp tiền điện tử và đang chuẩn bị khung pháp lý và sandbox quy định có liên quan. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu các cuộc thảo luận cụ thể và chuyên sâu về stablecoin thực sự được sử dụng rộng rãi trên thị trường. Như Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nói: "Nếu pháp luật không cấm thì người dân và doanh nghiệp nên được phép làm điều đó; Nhà nước không nên can thiệp vào những lĩnh vực mà thị trường có thể làm tốt hơn. "Điều này cho thấy Việt Nam phù hợp hơn với một chiến lược pháp lý thân thiện với thị trường, khuyến khích đổi mới hơn là kiểm soát mạnh mẽ. Các chính sách phản ánh hành vi thực tế của người dùng và được tích hợp an toàn vào hệ thống tài chính chính thức sẽ có lợi hơn cho việc đạt được sự cân bằng giữa đổi mới và quy định. **
3.1. Học hỏi kinh nghiệm từ các nước Đông Nam Á lân cận
Trong khi việc xây dựng chính sách quản lý rõ ràng cho stablecoin tại Việt Nam vẫn đang gặp khó khăn, các quốc gia láng giềng ở Đông Nam Á đã thiết lập khung quản lý phản ánh thực tế thị trường. Khác với mô hình quan liêu "quản lý khi không hiểu, cấm khi không quản lý" của Việt Nam, các nước láng giềng đang lần lượt xây dựng chính sách thực tế phù hợp với tình hình của chính mình:
So với đó, Việt Nam chưa thiết lập khung quy định cho stablecoin, dẫn đến sự chênh lệch ngày càng lớn giữa thực tiễn thị trường và chính sách.
Kinh nghiệm của các quốc gia này cho thấy, việc quản lý phải dựa trên hành vi thực tế của người dùng trên thị trường địa phương, chứ không phải áp dụng cứng nhắc mô hình của nước khác. Nếu Việt Nam không thể xây dựng chính sách phản ánh nhu cầu thực tế của thị trường, các kênh tài chính không chính thức sẽ càng củng cố trong vùng xám, từ đó mang lại rủi ro lâu dài cho việc quản lý tài chính và hoạt động chính sách tiền tệ trong tương lai.
3.2. Xây dựng chiến lược stablecoin dựa trên thực tế thị trường Việt Nam
Hiện tại, người dùng bán lẻ ở Việt Nam đã tích hợp stablecoin (đặc biệt là USDT được neo vào đô la Mỹ) vào các hành vi tài chính hàng ngày. Do đó, các nhà hoạch định chính sách nên thừa nhận thực tế thị trường này và xây dựng chính sách thông qua giao tiếp tích cực với các bên tham gia thị trường, thay vì áp dụng các biện pháp kiểm soát cứng rắn một cách đơn phương.
Ví dụ, so với tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) do chính phủ dẫn dắt và có tính ứng dụng hạn chế, Việt Nam có thể thiết kế một mô hình quản lý từ dưới lên, dựa trên hành vi của người dùng hiện tại để xây dựng chính sách thực tế hơn. Cách tiếp cận này không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý mà còn có tính khả thi hơn.
Các biện pháp cụ thể mà chính phủ Việt Nam có thể xem xét bao gồm:
Chiến lược này sẽ giúp duy trì tính ổn định của hệ thống tài chính trong khi thúc đẩy sự phát triển tự nhiên của thị trường. Nếu Việt Nam có thể phản ứng tích cực với những thay đổi trong môi trường tài chính số, sẽ có khả năng xây dựng một hệ sinh thái stablecoin minh bạch và an toàn hơn.
4. Tóm tắt
Hệ sinh thái stablecoin của Việt Nam không được chính sách của chính phủ dẫn dắt, mà là do người dùng tự nhiên hình thành để đáp ứng nhu cầu thực tế. Trong bối cảnh thiếu các kênh giao dịch chính thức, người dùng đã tự tạo ra các kênh tài chính stablecoin: họ giao dịch USDT, chuyển tiền qua kênh OTC trên Telegram, và sử dụng đô la số như một hình thức lưu trữ giá trị. Những thực hành này phản ánh thị trường đang lấp đầy khoảng trống của hệ thống tài chính truyền thống.
Ban đầu, người dùng chỉ xem stablecoin như một giải pháp tạm thời để tránh hệ thống. Ngày nay, chúng đã trở thành nền tảng quan trọng của hệ sinh thái tài chính số tại Việt Nam. Ngay cả khi không có sự xác nhận hợp pháp hoặc quy định rõ ràng, người dùng đã sử dụng stablecoin rộng rãi trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, nếu hành vi này tiếp tục diễn ra trong khoảng trống pháp lý, nó có thể đẩy vào khu vực không chính thức và không minh bạch, từ đó gia tăng sự méo mó và bất ổn của thị trường tài chính.
Singapore và Thái Lan cùng nhiều quốc gia khác đã tích cực đón nhận hành vi người dùng dẫn đầu thị trường, xây dựng một môi trường quản lý hệ thống vừa đổi mới vừa ổn định. Việt Nam cũng cần xây dựng một khung pháp lý dựa trên thực tế thị trường, chính thức công nhận các mạng lưới tài chính phi chính thức do người dùng xây dựng, và củng cố cơ sở hạ tầng tài chính trong nước thông qua stablecoin neo vào đồng Việt Nam.
Thông qua con đường quản lý "lấy người dùng làm trung tâm" này, Việt Nam không chỉ có thể nâng cao tính minh bạch và ổn định của thị trường tài chính mà còn hy vọng chiếm ưu thế trong quản lý tài sản kỹ thuật số ở Đông Nam Á.